یوگا چیست؟ آشنایی با انواع یوگا و پیدایش آن

یوگا یکی از فعالیت‌های اثر بخش برای سلامت جسم و روان شناخته می‌شود و امروزه علاقمندان بسیاری پیدا کرده است. در این مطلب مجله تجربه زندگی به پیدایش یوگا و تاریخچه، تاثیرات آن بر سلامت روان و جسم و همچنین انواع یوگا می‌پردازیم.

یوگا چیست؟

یوگا از واژه “یوگ” یا “یوج” [YUJ] به معنای وحدت و یکی شدن گرفته شده است. همانطور که سادگورو (عارف هندی) بیان می‌کند، “یوگا کلمه ای است جامع که معنای یگانگی می‌دهد”. هر چیزی که راه به یگانگی و یکی شدن داشته باشد، می تواند «یوگا» نامیده شود؛ به بیانی دیگر، هر عملی، از ساده ترین آنها مثل تنفس، نشستن، ایستادن، راه رفتن، غذا خوردن، و هر چیزی که انسان به صورت روزانه انجام می‌دهد می‌تواند به “یوگا” تغییر یابد.
یوگا یک تمرین ذهنی و جسمی است که علاوه بر آساناها [تمرینات جسمی یوگا]، خودآگاهی، تنفس و جریان های انرژی بدن را هم در بر می‌گیرد. پس هر عملی که انسان انجام می‌دهد، می‌تواند با ذهن او یگانه شود و او را به موجودی با آگاهی کامل بر افکار و اعمال خویش تبدیل کند.
یوگا در سال‌های اخیر بسیار پر آوازه شده است؛ از شرق تا غرب به این ورزش روی آورده‌اند.
یوگا دارای سبک‌های مختلف و فلسفه‌ای بسیار غنی است.

تاریخچه یوگا

قدمت یوگا به 5 هزار سال پیش باز می‌گردد، با این حال تا کنون هیچ نامی به عنوان مخترع یوگا ثبت نشده است. اولین شواهدی که از یوگا در دست داریم، اشکالی حک شده بر سنگ‌هایی در کوهستان‌های هندوستان بودند. سپس، نوشته هایی در مورد یوگا بر سنگ نوشته‌های ساواراتی که تمدنی بسیار قدیمی و مهم در هند بوده کشف شده که در آن‌ها به قدرتی بس شگرف اشاره شده است؛ آن قدرت چیزی نیست جز یوگا. در طول هزاران سال گذشته، دانش یوگا نسل به نسل و مدرسه به مدرسه انتقال یافته تا اکنون این دانش ارزشمند در تمام دنیا به این شهرت و محبوبیت رسیده است.
با گسترش یوگا از شرق به غرب، این علم بسیار گسترش یافته است و امروزه می بینیم که سبک های بسیاری از این تمرین در سراسر دنیا طرفداران بسیاری دارد.

“سوتراهای یوگا” ، کتابی 2000 ساله که نوشته “پاتانجلی” عارف هندی است، راه فلسفی یوگا را شرح می‌دهد. این کتاب متشکل از جملاتی راهنما برای آدمی در کنترل ذهن، کنترل احساسات و گسترش معنویت است. این فلسفه هشت بخش داشته و به سوترای هشتگانه‌ی پاتانجلی شهرت دارد.

یوگا در سراسر جهان به حرکات و آساناهای خود شهرت دارد ولی باید بدانیم که یوگا چیزی ورای این حرکات است. آساناهای یوگا تنها بخشی از این علم جامع است و هدف اصلی آن نیست. رهروان و دنبال کننده گان واقعی یوگا در کنار آساناهای یوگا همواره به دنبال گسترش انرژی، معنویت، تمرکز ذهنی و یادگیری تکنینک‌های تنفسی هستند.

فلسفه یوگا

یوگا تمرینی همه جانبه است که علاوه بر جسم، ذهن و روح انسان را نیز هدف قرار می‌دهد. به گفته پاتانجلی، هدف یوگا رها کردن ذهن و جسم انسان از بند عوامل مادی و دنیوی است. این به آن معنا نیست که انسان از آنها لذت نبرد، بلکه بدان معناست که خود را وابسته چیزی نکند.
یوگا یعنی یکی شدن جسم، ذهن و روح آدمی که از طریق تمرین به دست می‌آید. تمرینات یوگا به انسان کمک می‌کنند تا کنترل جسم، ذهن و افکار خود را به دست بگیرد و یا حواس خود را تقویت کند. از این طریق انسان می‌تواند در لحظه زندگی کند، به افکار و اعمال خود آگاه باشد و به آن وحدتی که هدف غایی یوگا است، دست پیدا کند.
فلسفه‌ی یوگا در قالب هشت گام یا عضو به تحریر در آمده است که به ترتیب از دنیای بیرونی انسان به دنیای درونی او راه می‌یابد و اصول زندگانی را چه به صورت فردی و چه اجتماعی دربردارد.

سبک‌های یوگا

به گفته‌ی بزرگان یوگا، این تمرین مختص هیچ گروه خاصی نیست و همه ی افراد در هر سن، با هر بیماری و هر قدرت بدنی ای قادر به انجام آن هستند. یوگا بسته به توانایی و سلیقه افراد سبک های بسیاری را ارائه می دهد و این امکان را برای همگان ایجاد کرده تا از فواید آن بهره مند شوند.

از سبک‌های پر شهرت یوگا می توان از آشتانگا، وینیاسا، آیینگر (آینگار)، ایریال، پاور یوگا، یین یوگا و کندالینی نام برد که هر کدام به طریقی فواید بسیاری به بدن می‌رسانند. جالب است بدانیم به خانمی که یوگا تمرین می کند یوگینی و به آقایی که یوگا تمرین می‌کند یوگی گفته می شود. در ادامه با تعدادی از مهمترین سبک‌های یوگا آشنا می‌شویم.

آشتانگا یوگا

این سبک یکی از قدیمی ترین سبک های یوگا است که توسط پاتابی جویس در دهه 1970 به دنیا شناسانده شد و به غرب راه یافت. شروع این سبک از میسور هند بود. در واقع، آشتانگا یکی از سبک های قدرتی یوگا است که در آن آساناها با توالی خاص و ثابتی پشت سر هم تکرار می‌شوند و هر حرکت با تنفس و بدون قطع شدن به حرکت قبلی وصل می‌شود. به مرور زمان این آساناها سخت‌تر شده و بیشتر ذهن و جسم را قدرتمند می‌سازند.

بیکرام یوگا

حدود 30 سال پیش، شخصی به نام بیکرام سبکی از یوگا را بنیان گذاری کرد که در آن استودیوی یوگا به صورت مصنوعی تا دمای خیلی بالا گرم می‌شود. در نتیجه ی این دمای بالا بدن گرم می‌شود و انجام آسانا های یوگا را آسانتر می‌کند. بیکرام یوگا هم مانند آشتانگا دارای سری آساناهای خاصی است که از دیگر سبک‌ها متفاوت هستند. این سری از آساناها در هر جلسه یکسان هستند و تنوع خاصی از حرکات را در این سبک نمی توان مشاهده کرد.

هاتا یوگا

هاتا یوگا اصطلاحا به هر سبکی از یوگا که در آن تمرینات فیزیکی انجام شود اتلاق داده می‌شود. بنابراین هر سبکی از یوگا که شامل تمرینات فیزیکی باشد می‌تواند جزو این دسته قرار گیرد. از طرفی دیگر، در کشورهای غربی اگر کلاسی با نام هاتا یوگا برگزار شود منظور این است که در این کلاس ها آساناهای یوگا در مراحل مقدماتی آموزش داده می‌شوند و خبری از تمرینات سخت، پیچیده و قدرتی یوگا نیست. این سبک بسیار مناسب افراد مبتدی است.

آینگار (آیینگر) یوگا

آینگار یوگا توسط بی.کی.اس آینگار بنیان گذارده و به دنیا معرفی شد. آینگار سبکی بسیار دقیق است که در آن آساناها در نهایت دقت و ظرافت انجام می‌شوند و هم راستایی بدن در هر آسانا از مهمترین اصل های این سبک است. از تفاوت‌های این سبک با دیگر سبک ها به کارگیری ابزار و وسایل مختلفی از جمله: کمربند، آجر، متکا، کوسن و پتو می‌باشد. این سبک با به کارگیری ابزار و مربی های بسیار حرفه‌ای برای کسانی که آسیب بدنی دارند فوق العاده است. آینگار یوگا همینطور برای کسانی که می‌خواهند نگاه دقیق‌تری به بدن خود انداخته و مدیتیشن در حرکات را تجربه کنند بسیار مناسب است. در این سبک تمرکز زیادی بر هر ماهیچه وجود دارد و طول ماندن در آساناها نسبت به بقیه سبک‌ها بسیار زیاد است. از دیگر مزایای این سبک می توان به تنوع زیاد هر جلسه اشاره کرد.

وینیاسا یوگا

وینیاسا یوگا در دهه ی 1980 از سبک آشتانگا برگرفته شده است. وینیاسا کلمه‌ای است که به “قرارگیری در وضعیتی خاص” ترجمه شده است. کلاس‌های سبک وینیاسا به جریان داشتن و روان بودنشان شناخته شده‌اند و کلاس‌های سخت و نفس‌گیری هستند. چیزی که در این سبک مشهود هست این است که مربیان حرکات را به صورت طراحی می‌کنند که بین حرکات وقفه‌ای دیده نشود و شخص خیلی روان از حرکتی به حرکت دیگر برود. این رشته حرکات با دم و بازدم به هم وصل می‌شوند و لذت تمرین را دو چندان می‌کنند. معمولا برای پرتوجویان این سبک موسیقی آرامی هم پخش می‌شود. میزان سختی این سبک و آشتانگا در یک سطح است، با این حال اگر پرتوجو طرفدار کلاس‌هایی است که در آن تنوع و به چالش کشیدن ذهن و بدن حرف اول را می زند پس وینیاسا سبک مورد علاقه‌اش است.

یوگای مرمتگر (تن آرامی)

این سبک از یوگا راهی بسیار لذت بخش برای آرام کردن اعصاب بدن، رهایی از استرس و رفع خستگی روزانه است. این سبک به “یین یوگا” نیز شناخته شده می‌شود. در این سبک ابزار یوگا مانند بالشت، پتو و آجر وجود دارند ؛ استفاده از ابزار این امکان را به شخص می‌دهد تا بدون صرف انرژی زیاد مدتی طولانی در آساناهای یوگا بماند و بدن خود را به کمک حرکات یوگا آرام و رها کند. این سبک بسیار انرژی بخش است و برای رفع خستگی و استرس هفتگی بسیار پیشنهاد می شود.

فواید یوگا

اگر 15 دقیقه در روز را به یوگا اختصاص دهیم، فوایدی را تجربه می‌کنیم که در ورزش دیگری به صورت یک جا وجود ندارد. تحقیقات بسیاری نشان می‌دهند که یوگا می‌تواند تاثیرات مثبت متعددی بر ذهن و جسم انسان داشته باشد. تاثیرات یوگا می‌توانند فراتر از تمرینات بدنی بروند و ذهن آگاهی را افزایش و کیفیت زندگیمان را بهبود بخشد.

افزایش تعادل، قدرت و انعطاف پذیری

اولین تاثیر یوگا بر تعادل، انعطاف پذیری و قدرت بدن است. انجام آساناهای یوگا و ماندن هر چه بیشتر در هر حرکت عمیقا ماهیچه ها را قوی می‌کند، به تعادل فیزیکی کمک می‌کند و همینطور عملکرد غدد، هورمون ها و متابولیسم بدن را متعادل می‌کند. با انجام آساناهای یوگا دمای بدن بسیار بالا می‌رود، ماهیچه ها گرم می‌شوند و در نتیجه به مرور زمان انعطاف پذیری بدن افزایش می‌یابد. افزایش انعطاف پذیری نه تنها بر جسم، بلکه بر ذهن انسان تاثیر گذاشته و آن را از گره های ذهنی و افکار آشفته رها می‌سازد.

یوگا و رهایی از درد

ورزش یوگا با به حرکت درآوردن صحیح مفاصل، افزایش دامنه حرکتی مفاصل، کشش و افزایش طول ماهیچه ها و ایجاد فضا بین مهره های ستون فقرات، این امکان را به پرتوجویان می دهد تا از دردهای مزمنی مثل کمردرد، گردن درد، زانو درد و غیره که علت آنها مشخص نیست رها شوند. یوگای آرام و کششی نیز به کسانی که از دردهای آرتروز رنج میبرند بسیار کمک می‌کند.

یوگا و سلامت قلب

با آرام کردن بدن، کاهش استرس، رفع تنش و حضور در لحظه‌ی حال، قلب انسان به سلامت بیشتری دست می‌یابد. همچنین، خونرسانی به قلب در بسیاری از حرکات یوگا به اندازه‌ای است که این ورزش به عنوان “ماساژور قلب” شناخته شده است. از رویی دیگر، تمرینات تنفسی یوگا (پرانایاما) باعث افزایش طول دم و بازدم و پایین آمدن تعداد ضربان قلب در دقیقه می‌شود. این موضوع باعث می‌شود قلب انسان را جوان و پر انرژی بماند.

یوگا و خواب بهتر

همانطور که قبلا ذکر شد، یوگا باعث عملکرد بهتر غدد و تعادل هورمون‌ها می‌شود. این موضوع باعث تعادل در ترشح هورمون خواب یا همان “ملاتونین” هم می‌شود. در نتیجه تداوم در انجام یوگا خوابی بهتر و با کیفیت‌تر را برای یوگی‌ها به ارمغان می‌آورد.

یوگا و تناسب اندام

این ورزش با متعادل کردن هورمون ها، سوخت و ساز بدن را تنظیم کرده و مشکلات چاقی یا لاغری مفرط را به مرور زمان به توازن می‌رساند. همچنین، بررسی‌ها نشان می‌دهند که یوگا با کمک وزن طبیعی بدن، چسباندن ماهیچه‌ها به استخوان و تقویت عمقی ماهیچه‌ها به کاهش سایز، وزن و خوش فرم شدن بدن کمک بسزایی می‌کند.

افزایش اعتماد به نفس

انجام یوگا کمک می کند تا ارتباطی قوی بین ذهن و جسم برقرار شود. این ارتباط خود آگاهی ذهن و جسم را بالا می‌برد. در راه یوگا، یوگی می‌آموزد تا پله پله و آرام با حرکات جزیی و دقیق بدن خود را به هم راستایی برساند و وضعیت جسمی خود را بهبود ببخشد. همچنین، شخص بدن خود را همان‌گونه که هست می‌پذیرد و آن را در معرض قضاوت خود و دیگران قرار نمی‌دهد. در گذر زمان، این موضوع یوگی را در جهت راحت بودن با بدن خود و در نتیجه افزایش اعتماد به نفس یاری می‌کند.

سخن پایانی

انسان در برهه ای از زندگی ممکن است با مشکلات فیزیکی یا ذهنی روبرو شود. یوگا نه به عنوان یک علاج دایمی، بلکه به عنوان ابزاری برای هموار ساختن راه پر پیچ و خم زندگی به کمک او می شتابد. این ورزش با ایجاد یگانگی و هارمونی بین ذهن و جسم، حس خوب، آرامش روان و آگاهی بر افکار و اعمال، انسان را در مسیر زندگی همراه با جسم و روانی سالم تر هدایت می کند.