روانکاو که به عنوان روا‌ن‌تحلیلگر نیز شناخته می‌شود، به بیماران کمک می‌کند تا رفتارهای ناخودآگاه خود را تشخیص بدهند و در نتیجه بتوانند خودآگاهی بیشتر و سبک زندگی بهتری داشته باشند. اگر دوست دارید با مردم کار کنید و به آن‌ها کمک کنید که سلامت روان خود را بهبود ببخشند، روانکاو بودن می‌تواند یک انتخاب شغلی بسیار مناسب برای شما باشد.
تبدیل شدن به روانکاو نیاز به چندین پیش‌نیاز دارد که اولین پیش‌نیاز آن، تحصیل در رشته روانشناسی و سپس دریافت آموزش روانکاوی است.
اگر می‌خواهید روانکاو شوید، علاوه بر گذراندن دوره‌های روانکاوی لازم است که بر برخی از مهارت‌های خود مثل همدلی، گوش کردن فعالانه و غیره به شدت کار کنید تا بتوانید در روانکاوی و کمک به افراد موفق شوید.
اگر به این مسیر شغلی علاقه‌مندید، لازم است بدانید چگونه می‌توانید روانکاوی را بیاموزید. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید. اما قبل از آن، مهم است بدانید روانکاوی چیست و چه کمکی به افراد می‌کند.
روانکاوی چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع آموزش روانکاوی، مهم است که با این رویکرد روانشناسی بیشتر آشنا شوید.
روانکاوی نوعی درمان است که بر اساس نظریه‌های زیگموند فروید که «پدر روانکاوی» شناخته می‌شود، شکل گرفته است. فروید این درمان را برای بیمارانی طراحی کرد که در آن زمان، سایر روش‌های روان‌درمانی و پزشکی برای آن‌ها موثر نبود. فروید بر این باور بود که انواع خاصی از مشکلات، ریشه در افکار، احساسات و رفتارهایی دارند که عمیقا در ذهن ناخودآگاه دفن شده‌اند. بنابراین بر اساس نظریه او، اکنون توسط گذشته شکل می‌گیرد و رفتارهای فعلی افراد ریشه در تجربیات کودکی اولیه آن‌ها دارد.
روانکاوها به مراجعان کمک می‌کنند تا به ذهن ناخودآگاه خود وارد شوند و احساسات سرکوب شده و تجارب دیرینه و گاهی اوقات فراموش شده خود را بازیابی کنند. وقتی بیماران درک بهتری از ضمیر ناخودآگاه خود پیدا می‌کنند، در مورد انگیزه‌های درونی که موجب برخی افکار و رفتارها می‌شوند بینش بهتری پیدا می‌کنند و در نتیجه می‌توانند رفتارهای منفی و مخرب خود را تغییر دهند.
اگر علاقه‌مندید بیشتر درباره روانکاوی و رویکردهای آن بدانید، این مطلب را مطالعه کنید: روانکاوی چیست؟ از فروید تا روانکاوی امروزی
روانکاو چه کاری انجام می‌دهد؟
این تصویر کلیشه‌ای که روانکاو دور از چشم مراجع نشسته و مراجع روی کاناپه دراز کشیده و در مورد تجربیات، ترس‌ها و احساساتش می‌گوید، تصویری دور از واقعیت نیست. اگرچه روانکاوها ممکن است گاهی اوقات از بیماران سوال بپرسند یا نکاتی را بگویند، اما باز هم هدف اصلی آن‌ها گوش دادن متفکرانه به مراجعان و شناسایی ارتباط‌های میان کارکردهای ناخودآگاه و حالت هیجانی، ترس‌ها و مسائل روانی بیماران است.
در آموزش روانکاوی بر این موضع تاکید می‌شود که هدف روانکاو این است که به بیمار خود کمک کند تا ذهن ناخودآگاهش را کشف کند و متوجه شود انگیزه‌های درونی او در حال هدایت فرآیندهای فکری، ویژگی‌های شخصیتی و رفتارهای او هستند.
روانکاو ممکن است بیمار را ترغیب کند تا در رابطه با موارد زیر صحبت کند:
- دوران کودکی
- پدر و مادر و خواهر و برادر
- همسر
- رویاها
- ترس‌ها
- مسائل شغلی
- آنچه دوست دارد و آنچه دوست ندارد
- روابط
- خیال‌پردازی‌ها
- اضطراب‌ها
در این فرآیند، روانکاو پیوندی همراه با اعتماد را با مراجعش برقرار می‌کند تا برای او فضایی امن فراهم کند و از این طریق مراجع بتواند عمیق‌تر به ناخودآگاه خود نگاه کند. در برخی موارد ممکن است روانکاو از مراجع نخواهد که در طول جلسات روی کاناپه دراز بکشد، زیرا هنوز به صورت قطعی اثبات نشده است که دراز کشیدن روی کاناپه می‌تواند به آزادانه حرف زدن بیماران کمک کند. خود فروید به دلیل ارزش بالینی کاناپه از آن استفاده نکرد، بلکه او تحمل نگاه مداوم بیماران خود را نداشت.
در روانکاوی، مسیرهای شغلی دیگری نیز وجود دارد که شامل کار بالینی با بیماران نمی‌شود، زیرا روانکاوی هم یک روش بالینی برای درمان بیماران است و هم یک نظریه روان‌شناختی. بسیاری از روانکاوان، محققانی هستند که تلاش می‌کنند درک ما را از رفتارها، رشد، انگیزه، احساسات و روابط انسانی افزایش دهند.
در حال حاضر، برخی از روانکاوها در حوزه‌هایی مثل دانشگاه، آموزش، ورزش، هنر و دنیای تجارت مشغول به فعالیت هستند. کاری که این روانکاوها انجام می‌دهند، گاهی اوقات «روانکاوی کاربردی» نامیده می‌شود زیرا در این شاخه از روانکاوی، نظریات روانکاوی در زمینه‌هایی غیر از کار درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روانکاوها چه بیمارانی را درمان می‌کنند؟
انواع بیمارانی که روانکاوها آن‌ها را درمان می‌کنند، تفاوتی با بیمارانی که روانشناس‌ها و مشاوران دیگر درمان می‌کنند ندارند. بنابراین روانکاوها اغلب به درمان مسائل متنوعی می‌پردازند. افرادی که ترجیح می‌دهند به روانکاو مراجعه کنند، افرادی هستند که با مشکلات زیر دست‌وپنجه نرم می‌کنند:
- اضطراب
- اختلال دوقطبی
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- خیال‌پردازی‌ها
- اختلالات هویت
- اختلالات وسواس فکری عملی
- مشکلات روانی مزمن
- فوبیا
- اختلالات روان‌تنی
- رفتارهای خودتخریبی
- مشکلات مرتبط با عزت نفس
- مشکلات جنسی
بیشتر روانکاوها بیماران را به صورت فردی درمان می‌کنند، اما برخی از آن‌ها خانواده‌درمانی و گروه‌درمانی نیز انجام می‌دهند.
آموزش روانکاوی شامل چه مولفه‌هایی است؟
آموزش روانکاوی این فرصت را در اختیار شما می‌گذارد تا یک روش قوی و منحصربه‌فرد تفکر در مورد زندگی‌ها و هیجانات درونی را یاد بگیرید و در عین حال بتوانید مشکلات روان‌شناختی را با استفاده از تکنیک‌های روانکاوی درمان کنید.
به طور کلی آموزش روانکاوی شامل سه مولفه است که این مولفه‌ها عبارتند از:
- تحلیل فردی
- برنامه آموزشی
- روانکاوی تحت نظارت
در واقع برای اینکه روانکاو شوید، مهم است که از تئوری‌ها آگاه باشید و از سوی دیگر خودتان نیز تحت درمان روانکاوی قرار بگیرید. پس از طی این مراحل، می‌توانید بیمارانی را تحت نظارت یک روانکاو باتجربه، روانکاوی کنید و از این طریق آموزش روانکاوی خود را تکمیل کنید.
در مدرسه تجربه زندگی دوره‌های تجربه بالینی به منظور تربیت روان‌درمانگر با رویکرد روانکاوانه، بر اساس این سه محور (تحلیل فردی، آموزش، سوپرویژن) ارائه می‌شود. می‌توانید در این صفحه درباره دوره تجربه بالینی اطلاعات بیشتری کسب و در صورت تمایل و داشتن پیش‌زمینه‌ی تحصیلی مرتبط، اقدام به ثبت‌نام کنید.
در ادامه با هر یک از مولفه‌های آموزش روانکاوی بیشتر آشنا می‌شوید.
تحلیل فردی
اولین مرحله از آموزش روانکاوی، تحلیل فردی است. برای این منظور لازم است توسط یک روانکاو تحت روانکاوی قرار بگیرید که معمولا این تحلیل به شکل جلسات هفتگی 50 دقیقه‌ای انجام می‌شود و در طول دوره آموزش روانکاوی ادامه دارد.
هدف تحلیل فردی این است که از زندگی ناخودآگاهتان درک عمیق‌تری پیدا کنید و بتوانید بر روی هرگونه مشکلات ناخودآگاهتان کار کنید تا این مشکلات در کار حرفه‌ای شما تداخل ایجاد نکنند. هسته اصلی آموزش روانکاوی این است که برای درک ذهن ناخودآگاه دیگران، ابتدا باید ذهن خود را درک کنید.
می‌توانید مقاله چگونه با ذهنمان، ذهن دیگران را درک می‌کنیم؟ را در مجله مطالعه کنید.
همچنین برای درک بهتر مباحث روانکاوی لازم است دانش‌پژوه روانکاوی خود نیز روان‌درمانی تحلیلی یا روانکاوی فردی بلندمدت را تجربه کرده باشد. در دوره تجربه بالینی مدرسه تجربه زندگی نیز دانش‌پژوهان به خصوص اگر قصد شروع درمانگری داشته باشند و درمان شخصی‌شان را پیش از این شروع نکرده باشند، همزمان با آغاز دوره برای شروع جلسات درمانشان اقدام می‌کنند.
برنامه آموزشی
در آموزش روانکاوی، در ابتدا یاد می‌گیرید که چگونه این رویکرد روانشناسی توسط زیگموند فروید شکل گرفت و چگونه پس از او تکامل پیدا کرد. از سوی دیگر، می‌آموزید که چه مطالعاتی در مورد اثربخشی روانکاوی انجام شده است و چگونه می‌توانید از این مطالعات برای کمک به مراجعان و بهبود فرآیند درمان استفاده کنید. همچنین یاد می‌گیرید که روانکاوی چه تفاوتی با سایر رویکردهای روان‌درمانی دارد و عناصر این درمان در شرایط مختلف از جمله درمان فردی، گروه‌درمانی، خانواده‌درمانی و غیره شامل چه مواردی است.
اگرچه روانکاوی با فروید آغاز شده است، اما قطعا به او ختم نمی‌شود. بنابراین در آموزش روانکاوی با نظریات و مفاهیمی آشنا می‌شوید که پس از فروید مطرح شده‌اند و یاد می‌گیرید که چگونه از آن‌ها برای درمان مراجعان استفاده کنید.
از سوی دیگر، علاوه بر اینکه لازم است تکنیک‌های روانکاوی را یاد بگیرید، ضروری است که بدانید برای موفقیت در این حرفه و روبه‌رو شدن با چالش‌های آن نیاز به چه ویژگی‌ها و مهارت‌هایی دارید. بنابراین برنامه آموزشی تنها محدود به نظریات و مفاهیم نیست و لازم است روی برخی خصوصیات شخصیتی خود نیز کار کنید.
برنامه‌های درسی آموزش روانکاوی معمولا شامل موارد زیر است:
- نظریه‌های روانکاوی
- فرآیندهای روانکاوی
- درمان‌های روانکاوی
- ارزیابی بیمار برای تحلیل
- رشد کودک و نوجوان
- روانکاوی برای بزرگسالان
- آسیب‌شناسی روانی
همان‌طور که مطرح شد، روانکاوی علاقه‌مند به کشف ذهن ناخودآگاه برای درمان بیماران است. به همین منظور، در این رویکرد از روش‌های خاصی برای کشف ذهن ناخودآگاه استفاده می‌شود که در ادامه با اساسی‌ترین آن‌ها آشنا می‌شوید. این روش‌ها اولین بار توسط زیگموند فروید ابداع شده‌اند و قسمتی اساسی از آموزش روانکاوی هستند.
اساسی‌ترین روش‌های کشف ذهن ناخودآگاه عبارتند از:
- به یاد آوردن رویدادهای گذشته: در طول روانکاوی، تفسیر رویدادهای بیوگرافی (شخصی) ممکن است چارچوب روان‌رنجوری فرد را مشخص کند.
- تداعی آزاد: در رویکرد فروید، روش تداعی آزاد جایگزین هیپنوتیزم شد. فرد در طول جلسات، در مورد هر چیزی که در ذهنش وجود دارد صحبت می‌کند. این تداعی‌ها نشان‌دهنده تعارضات درونی و انگیزه‌های سرکوب شده فرد هستند.
- تفسیر لغزش فرویدی: این روش سهم قابل توجهی در کشف ناخودآگاه افراد دارد. افکار و احساسات ناخودآگاه می‌توانند به شکل نابهنجارخوانی به ذهن آگاه منتقل شوند. به این موضوع، لغزش فرویدی گفته می‌شود. در واقع آنچه واقعا در ذهنمان است را با گفتن چیزی که قصد آن را نداشتیم، فاش می‌کنیم. فروید معتقد بود که لغزش کلامی، بینشی در مورد ضمیر ناخودآگاه ایجاد می‌کند و به هیچ عنوان تصادفی نیست.
- تفسیر رویا: از نظر فروید، تجزیه و تحلیل رویا «شاهراه ورود به ناخودآگاه» است. او مطرح کرد که ذهن مانند یک سانسورچی است، اما در خواب هوشیاری کمتری داریم. در نتیجه ایده‌های سرکوب شده در خواب به سطح می‌آیند، هرچند ممکن است تغییر یافته باشند. در واقع میان محتوای آشکار و پنهان رویا تفاوت وجود دارد و روانکاوی کمک می‌کند که محتوای پنهان رویاها را تشخیص دهیم.
روانکاوی تحت نظارت
سومین عنصر آموزش روانکاوی، روانکاوی تحت نظارت است. هنگامی که توسط مرکز آموزشی تشخیص داده شود که شما آماده مراجع دیدن هستید، به شما اجازه داده می‌شود که اولین بیمار را روانکاوی کنید. علاوه بر اینکه روانکاو ناظر بر جلسات شما نظارت دارد، جلسات منظمی نیز با یکدیگر خواهید داشت و از طریق آن‌ها می‌توانید سوالات و مشکلات خود را در رابطه با جلسات درمان، با روانکاو ناظر در میان بگذارید.
روانکاوی تحت نظارت بخش مهمی از آموزش روانکاو است، زیرا این فرصت را برای شما فراهم می‌کند که بتوانید تمام یادگیری‌های نظری و عملی خود را گرد هم آورید و از آن در جلسات تحلیلی واقعی استفاده کنید. پس از ادامه پیدا کردن جلسات روانکاوی تحت نظارت و سپس تایید مهارت و تخصص شما توسط مرکز برای مراجع دیدن، به تدریج تعداد مراجعان شما بیشتر خواهد شد و می‌توانید به عنوان روانکاو مشغول به کار شوید.
چه کسانی می‌توانند روانکاو شوند؟
هرکسی می‌تواند روانکاو شود، اما صلاحیت‌های تحصیلی سخت‌گیرانه هستند. موسسات و آموزشگاه‌های روانکاوی که توسط انجمن روانکاوی آمریکا (APsaA) تایید شده‌اند، معمولا افرادی را می‌پذیرند که شرایط زیر را داشته باشند:
- پزشکانی که برنامه دستیاری آن‌ها در رشته روا‌نپزشکی بوده است
- روانشناسانی که دکترا یا PHD دارند
- مددکاران اجتماعی بالینی با مدرک دکترا یا کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی
- درمانگرانی که بالاترین درجه تحصیلی در رشته آن‌ها کارشناسی ارشد است
- دانش‌پژوهان، محققان و مربیانی که دارای مدارک برجسته‌ای هستند و به صورت موردی پذیرفته می‌شوند.
چشم‌پوشی از این شرایط تحصیلی برای افراد خاصی که به یادگیری روانکاوی علاقه زیادی دارند، امکان‌پذیر است. برای مثال، برخی از افرادی که کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دارند یا در رشته‌هایی غیر از رشته‌های مرتبط با سلامت روان تحصیل کرده‌اند، می‌توانند تحت شرایط خاصی برای آموزش روانکاوی پذیرفته شوند.
روانشناسان و مددکاران اجتماعی که می‌خواهند روانکاو شوند، باید از استانداردهای اخلاقی، روان‌شناختی و حرفه‌ای بالایی برخوردار باشند و تجربه بالینی گسترده‌ای داشته باشند.
آموزش روانکاوی چقدر طول می‌کشد؟
آموزش روانکاوی مانند روند بالینی آن، برخلاف بسیاری از رویکردهای دیگر روان‌درمانی با سرعت زیاد و چارچوب کاملا تعیین شده پیش نمی‌رود. چندین سال درمان فردی، مطالعه منابع و مقالات مهم روانکاوی و شرکت در جلسات متعدد آموزشی، مورد بحث قرار دادن آن‌ها و به کار بردن مفاهیم نظری به صورت عملی در جلسات و همچنین سال‌ها درمانگری تحت نظارت و شرکت منظم در جلسات سوپرویژن فردی و گروهی روندی نیست که بتوان آن را در یک دوره چند ده ساعته یا حتی چند صد ساعته خلاصه کرد.
مسیر آموزش روانکاوی پر از پیچ و خم است و اینکه چه زمانی شخص بتواند روان‌درمانگری را شروع کند، بستگی به شرایط و تلاش او دارد. دوره‌ی تجربه‌ی بالینی تاکنون بیش از 20 ماه برنامه آموزشی دارد و دانشجویانی که با موفقیت دوره را طی کرده باشند و سوابق آموزشی و صلاحیت آن‌ها تأیید شده باشد، می‌توانند روان‌درمانگری را تحت نظر سوپروایزر آغاز کنند.
موسسات آموزش روانکاوی شامل چه موسساتی هستند؟
در حال حاضر انجمن بین‌المللی روانکاوی (IPA) دارای سه فدراسیون روانکاوی اروپا، آمریکای شمالی و آمریکای لاتین است. برخی از موسسات مورد تایید فدراسیون روانکاوی اروپا برای آموزش روانکاوی عبارتند از:
- انجمن روانکاوی برمن
- انجمن روانکاوی فرانکفورتر
- موسسه آموزشی انجمن روانکاوی بلژیک
- موسسه روانکاوی نروژ
- موسسه انجمن روانکاوی پرتغال
- موسسه روانکاوی بارسلونا
- موسسه انجمن روانکاوی سوئد
- موسسه گروه روانکاوان مسکو
- موسسه انجمن روانکاوی انگلیس
- موسسه انجمن روانکاوی لهستان
- موسسه انجمن روانکاوی وین
برخی از موسسات مورد تایید فدراسیون روانکاوی آمریکای لاتین برای آموزش روانکاوی عبارتند از:
- موسسه انجمن فرویدی مکزیکوسیتی
- موسسه انجمن روانکاوی برزیل در کامپیناس
- انستیتوی مرکز مطالعات روانکاوی پاناما
- موسسه انجمن روانکاوی مکزیک
- موسسه انجمن روانکاوی آسونسیون
- موسسه انجمن روانکاوی کلمبیا
- موسسه انجمن روانکاوی کوردوبا
- موسسه شکل‌گیری روانکاوی
- موسسه انجمن روانکاوی پورتو آلگره
برخی از موسسات مورد تایید فدراسیون روانکاوی آمریکای شمالی برای آموزش روانکاوی عبارتند از:
- انستیتوی روانکاوی شیکاگو
- موسسه و انجمن روانکاوی سینسیناتی
- مرکز روانکاوی دالاس
- مرکز روانکاوی فلوریدا
- موسسه روانکاوی نیویورک
- انستیتوی روانکاوی پیتسبورگ
- موسسه روانکاوی سیاتل
- انستیتوی مرکز روانکاوی کالیفرنیا
- موسسه روانکاوی میشیگان
- موسسات انجمن روانکاوی آمریکا
همچنین لازم است بدانید که در برخی دانشگاه‌ها، امکان تحصیل در رشته مطالعات روانکاوی در مقطع PhD فراهم شده است. این دانشگاه‌ها عبارتند از:
- کالج بوستون
- مرکز ملی کودکان و خانواده آنا فروید
- کالج دانشگاهی لندن (UCL)
- دانشگاه برک‌بک لندن
- دانشگاه اسکس
در نهایت، روانکاوی یکی از رویکردهای روانشناسی است که علاقه‌مندان و طرفداران زیادی دارد. اگر شما نیز به این رویکرد علاقه‌مندید، لازم است بدانید که در حال حاضر موسسات مختلفی در سراسر جهان وجود دارند که به آموزش روانکاوی می‌پردازند و توسط IPA تایید شده‌اند. آموزش روانکاوی شامل سه مولفه تحلیل فردی، برنامه آموزشی و روانکاوی تحت نظارت است که گذراندن این سه دوره به شما کمک می‌کند به عنوان روانکاو مشغول به کار شوید.
منابع:
