بایدها و نبایدها در تعامل با کودکان مبتلا به اوتیسم

کودکان اوتیسمی مانند هر کودک دیگری منحصربه‌فرد هستند، به همین خاطر قوانین ثابتی درباره چگونگی تعامل با آن‌ها وجود ندارد. اما اینجا مواردی را آورده‌ایم که با در نظر گرفتن آن‌ها می‌توانید احتمال یک تجربه خوب از این تعامل را افزایش دهید. این متن درباره اینکه چه کارهایی را نباید با کودکان اوتیسمی انجام دهید و با چه کارهایی می‌توانید تعاملات سالم را بیشتر کنید، صحبت می‌کند.

مانند همه کودکان، کودکان مبتلا به اوتیسم هم لایق مهربانی و احترام شما هستند. هرچند می‌خواهید ارتباط مثبتی ایجاد کنید، انتخاب‌هایی که انجام می‌دهید می‌توانند به صورت ناخواسته باعث آسیب شوند.

موارد زیر شما را در ارتباط با کودکان اوتیستیک راهنمایی می‌کنند.

در ارتباط با کودکان اوتیستیک چه کارهایی انجام بدهیم؟

بیایید قبل از اینکه غرق در «نبایدها» شویم، درباره کارهای مفیدی صحبت کنیم که می‌توانید برای این کودکان انجام بدهید. گزینه‌های بسیاری برای ایجاد ارتباطی حمایتگرانه با کودک اوتیستیک وجود دارد.

کمک‌هایی در طول به‌هم‌ریختگی

ما از کودکان مبتلا به اوتیسم انتظار بالایی داریم. آن‌ها در محیط‌هایی که آرام، آشنا و حمایتگر هستند، رشد می‌کنند و شکوفا می‌شوند، اما ما اغلب از آن‌ها می‌خواهیم که در فروشگاه‌های مواد غذایی، فرودگاه‌ها و کلاس‌های درس موفق شوند. وقتی کودکان اوتیستیک تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است «به‌هم‌ریختگی» (Meltdown) را تجربه کنند. به‌هم‌ریختگی‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند.

دوری‌گزینی: کودک به دنیای درونی عقب‌نشینی می‌کند و به طور کل حرف نمی‌زند. کودک برای تسکین خود ممکن است خودش را به عقب و جلو تاب دهد یا دستانش را بالا و پایین کند.

کج‌خلقی: کودک گریه می‌کند، جیغ می‌زند، پا می‌کوبد و یا همانجا چمباتمه می‌زند.

والدین معمولا در این مواقع سازگارانه برخورد می‌کنند، اما همیشه از شما می‌خواهند چنانچه می‌توانید، کمک کنید. مثلا وقتی مادری سعی دارد کودکش را آرام کند، از عوامل رستوران بخواهید که صدای موزیک را کم کنند.

البته شما می‌توانید مستقیما هم مداخله کنید. کارشناسان صدای ملایم و دستورات ساده را پیشنهاد می‌کنند. به کودک بگویید: «بلند شو و کنار من بایست.» اگر کودک نمی‌تواند واکنشی نشان دهد، نزدیک بایستید و اجازه دهید به‌هم‌ریختگی به پایان برسد. وقتی کودک آرام‌تر به نظر رسید، دستورالعمل‌ها را انجام دهید.

برای او روابط دوستانه ایجاد کنید

اوتیسم معمولا باعث چالش‌های اجتماعی می‌شود. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به وقت گذراندن با شما بی‌علاقه به نظر برسند و اگر دوستانه شروع به صحبت کنید، با سکوت عکس‌العمل نشان دهند. علی‌رغن همه این واکنش‌ها، بعضی از کودکان اوتیستیک شدیدا علاقه‌مندند «دوست» داشته باشند.

محققان می‌گویند افراد مبتلا به اوتیسم می‌توانند دوستی تشکیل دهند و این کار را انجام می‌دهند. آن‌ها گاهی دیگر افراد مبتلا به اوتیسم را انتخاب می‌کنند. در مواقع دیگر، بر ارتباط با کودکان و بزرگسالان نوروتیپیکال (یعنی افرادی که تشخیص اوتیسم یا هیچ‌گونه اختلالی ندارند و نرمال شناخته می‌شوند) متمرکز می‌شوند.

کودکان اوتیستیک را در برنامه‌هایتان در نظر بگیرید. آن‌ها را به جشن تولدها دعوت کنید، با آن‌ها گفتگو کنید، فعالیت‌های ساده‌ای را پیدا کنید که هردو از آن‌ها لذت می‌برید. کودکان اطرافتان را هم تشویق کنید که این کار را انجام دهند.

به کودک اوتیستیک برای پاسخ دادن زمان بدهید

اوتیسم می‌تواند موجب کندی سرعت پردازش شود. کودکان مبتلا به اوتیسم به زمان بیشتری نیاز دارند تا کلمات شما را درک کنند، به خصوص اگر در فضای پرسروصدا یا پرجمعیت صحبت می‌کنید.

ممکن است وسوسه شوید شکافی را که در مکالمه به وجود آمده است، با موارد زیر پر کنید:

• سوالات بیشتری بپرسید: ممکن است سوال اصلی‌تان را طور دیگری بیان کنید یا از چیز دیگری حرف بزنید.
• موضوعات جایگزین را پیش بکشید: ممکن است موضوع را تغییر دهید، به این امید که کودک هم به گفتگو بپیوندد.
• بحث را ترک کنید: اگر کودک پاسخی ندهد، ممکن است بحث را به طور کلی ترک کنید.

کارشناسان می‌گویند فضایی را برای پاسخ کودک باقی بگذارید. اگر سوالی می‌پرسید، در حالی که منتظرانه به او نگاه می‌کنید، چند ثانیه به کودک فرصت دهید تا پاسخ fدهد. وقتی کودک پاسخ داد، به پاسخش عکس العمل نشان دهید؛ اما در این فاصله سکوت را پر نکنید.

درباره علاقه‌مندی‌های کودک گفتگو کنید

علاقه متمرکز یا شدید در موضوعات خاص، یکی از علائم اصلی اوتیسم است. کودکان می‌توانند مسحور هر چیزی شوند؛ از جمله نقشه‌ها، اعداد، دستورالعمل‌ها، جغرافیا و غیره.

صحبت درباره این موضوعات به کودکان مبتلا به اوتیسم آرامش می‌دهد. آن‌ها از به اشتراک گذاشتن دانش لذت می‌برند و می‌توانند بدون اینکه از شما بازخورد بخواهند، در مورد آن موضوع بی‌وقفه صحبت کنند.

با گوش کردن به صحبت‌های کودک اوتیست، با او ارتباط برقرار کنید. اگر می‌توانید، سوال بپرسید. از تغییر موضوع خودداری کنید. فقط اجازه دهید کودک صحبت کند تا یکدیگر را بهتر بشناسید.

کودک را به طور کامل بپذیرید

بعضی کودکان مبتلا به اوتیسم تا حدود 2 سالگی نرمال به نظر می‌رسند و سپس مهارت‌هایی را که به دست آورده‌‌اند، از دست می‌دهند. این برای بسیاری از بزرگسالان ناراحت‌کننده است. یک سال پیش دیده بودید که کودکتان در حال پیشرفت است، اما اکنون متفاوت به نظر می‌رسد.

کودک را بر اساس رفتار گذشته یا رشد او قضاوت نکنید. به چیزهایی درباره کودک توجه کنید تا از همین لحظه لذت ببرید. کودک را همان‌گونه که در حال حاضر هست بپذیرید.

والدین کودکان اوتیستیک را بشنوید

همان‌طور که یک کودک مبتلا به اوتیسم را با پذیرش دربرمی‌گیرید، همین کار را برای والدین نیز انجام دهید. حمایت شما می‌تواند برای آن‌ها بسیار ارزشمند باشد.

ممکن است والدین دوست داشته باشند یک شب استراحت کنند و از فشار خارج شوند. اگر با این ایده احساس راحتی می‌کنید، می‌توانید [با در نظر گرفتن ملاحظات نگهداری از کودک اوتیستیک] پیشنهاد نگهداری از او را بدهید. اگر این کار را نمی‌کنید، برای والدینی که تحت فشار هستند گوش شنوا باشید. برای گپ و گفت و رفع خستگی، یک قرار قهوه تنظیم کنید یا زمانی را هماهنگ کنید که فرزندانتان بازی کنند و شما نظارت داشته باشید.

کارهایی که نباید در تعامل با یک کودک اوتیستیک انجام داد

همان‌طور که کارهای زیادی برای حمایت از یک کودک اوتیستیک وجود دارد، کارهای زیادی هم وجود دارد که باعث آسیب می‌شود.

با ترحم به والدین نگاه نکنید

کودک مبتلا به اوتیسم می‌تواند باعث خوشحالی والدینش باشد و چیزهای زیادی درباره کودک هست که والدینش به آن افتخار می‌کنند. برخورد با ترحم با والدین، این احساسات را تحلیل می‌برد و برخی والدین را دلخور می‌کند.

فعالان این حوزه می‌گویند کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با دقت به آنچه بزرگسالان می‌گویند، گوش می‌دهند. شنیدن مکالمه ناشی از ترحم می‌تواند به کودک احساس بد بودن، اشتباه و بی‌ارزش بودن بدهد. نظر شما می‌تواند کار والدین تحت فشار را سنگین‌تر کند.

هنگام صحبت و راهنمایی او داد نزنید

کودکان مبتلا به اوتیسم به زمان بیشتری برای پردازش فرمان‌های کلامی پیچیده نیاز دارند. کودکان کوچک‌تر اغلب در فهمیدن فرمان‌ها به مشکل می‌خورند و این باعث می‌شود همکاری‌گریز به نظر برسند.

ممکن است برای کودک مشکل به وجود بیاورید، اگر:

• فرمان‌های زیادی را همزمان ارائه کنید؛ مثلا: «این را بردار اما از دستگیره استفاده نکن، از پایین نگهش دار.»
• کارها را در یک جمله پیچیده جمع کنید: «این فنجان و بشقاب را به آشپزخانه در آن گوشه ببر و بعد شیر را از سمت راست یخچال بردار و یک فنجان برای من بریز.»
• بازخورد کلی بدهید؛ مثلا: «مراقب کاری که انجام میدی باش، باشه؟»
• جملات را کوتاه و منظورتان را شفاف نگه دارید. اگر کودک متوجه نشد، پیچیدگی را از این هم کمتر بکنید.

آنچه را که اتفاق می‌افتد، به دل نگیرید

کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به شیوه مورد انتظار شما پاسخ ندهند. آن‌ها ممکن است از شما دور شوند، شما را نادیده بگیرند یا دچار به‌هم‌ریختگی شوند.

اینکه اجازه بدهید احساساتتان جریحه‌دار شود آسان است، اما تمام سعی‌ خود را بکنید تا احساساتتان را کنترل کنید. ممکن است کودک به سختی در حال تلاش باشد تا خودش را با انتظارات و واقعیت‌های شما سازگار کند. تا آنجا که می‌توانید منعطف باشید و به تلاشتان برای تشکیل ارتباط ادامه دهید.

تصور نکنید کودکان دارای اوتیسمِ غیرکلامی نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند

بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم کلا صحبت نمی‌کنند، اما فکر نکنید که چیزی هم برای گفتن ندارند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم، رفتار شکلی از ارتباط است که شامل موارد زیر می‌شود:

• چشمک زدن

• اشاره کردن

• تکان خوردن مکرر

• لبخند زدن

• اخم کردن

• بغل کردن

• ضربه زدن

• دور شدن

به آنچه کودک سعی می‌کند بگوید، گوش کنید. اگر آن را نادیده بگیرید، ممکن است رفتار کودک تا زمانی که بتواند منظورش را بفهماند تشدید شود.

بر ارتباط چشمی اصرار نکنید

بزرگسالان موقع صحبت به چشمان یکدیگر نگاه می‌کنند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم این کاری سخت است. برخی کودکان با تمرین یاد می‌گیرند که به نزدیکی چشمان شما (مثلا پیشانی‌تان) نگاه کنند، اما بعضی‌ها هیچ‌وقت این مهارت را به دست نمی‌آورند.

هرگز کودک را مجبور نکنید که به چشم‌هایتان نگاه کند. برای اینکه ارتباط چشمی برقرار کنید، خم نشوید. به چشم‌هایتان اشاره نکنید که کودک را وادار به همراهی کنید. رفتار کودک را بپذیرید.

هنگام صحبت با او، در استفاده از زبان ابتکار به خرج ندهید

کودکان اوتیستیک چیزها را به طور عینی درک می‌کنند. اگر مکالمه‌تان را با شوخی، کنایه، اغراق یا ضرب المثل پیش ببرید، قطعا کودک را گیج خواهید کرد.

مثلا به کودک نگویید: «چشمت رو ازش برندار.» ممکن است کودک برود و واقعا آن چیز را روبه‌روی صورتش نگه دارد. تا آنجا که می‌شود، عینی و مستقیم صحبت کنید تا کودک دقیقا بفهمد درباره چه چیزی صحبت می‌کنید.

اگر حواستان پرت شد و چیزی غیرعادی گفتید، به کودک به خاطر اینکه کلمات شما را عینا درک کرده است، نخندید. بابت اشتباه خود عذرخواهی کنید و جمله را دوباره و طوری بیان کنید که منظورتان واضح باشد.

تصور نکنید که کودک نمی‌تواند بشنود

حتی کودکان اوتیستیکی که صحبت نمی‌کنند، ممکن است آنچه را که می‌گویید بشنوند و درک کنند. طوری درباره‌شان صحبت نکنید که انگار وجود ندارند یا ارزش توجه شما را ندارند. مستقیما با آن‌ها صحبت کنید یا اگر چیزی برای گفتن ندارید، اصلا چیزی نگویید.

به آن‌ها خیره نشوید

متخصصان توضیح می‌دهند که برخی افراد مبتلا به اوتیسم احساس می‌کنند مجبورند کارهایی غیرعادی انجام بدهند. آن‌ها ممکن است دست‌هایشان را تکان بدهند، به شکلی نامنظم بالا و پایین بپرند، چشمک بزنند یا صداهای غیرمعمول ایجاد کنند. این رفتارها به کودک کمک می‌کند هنگام بی‌تابی آرامتر شود.

در مقابل میلی که به مشاهده دقیق این رفتارها دارید، مقاومت کنید. برخی از کودکان بزرگ‌تر ممکن است از آنچه انجام می‌دهند آگاه باشند و می‌توانند از واکنش شما خجالت‌زده شوند. بچه‌های کوچک‌تر ممکن است متوجه نگاه خیره شما شوند و احساس کنند سرزنش شده‌اند.

نیازی نیست رفتارهای کودک را ثبت و ضبط کنید. فقط حضوری ملایم و غیرقضاوت‌گر داشته باشید. این بهترین راه برای پشتیبانی از کودک اوتیستیک است.

منبع