اگر تجربه‌ی مادر شدن را داشته اید، به خاطر دارید که اولین باری که مادر شدید چه حسی داشتید؟ آیا نیاز به یادگیری مادری داشتید یا مادری غریزی است؟ چقدر به تجربیات کودکی خودتان از مادرتان اعتماد داشتید؟ شاید دوست داشتید مادری شبیه مادر خودتان باشید یا برعکس، دوست نداشتید مادر خودتان را تکرار کنید.
الکساندرا ساکس شروع مادری و تولد عاملیت در فضای بین مادر و نوزاد را در این مقاله بررسی می‌کند. با مجله تجربه زندگی همراه باشید.
عاملیت به چه معنی است؟
آگاهی به اراده ی شخصی، اهمیت ذهن ، دیده و فهمیده شدن باعث شکوفایی انسان می‌شود. این تجربه یعنی «عاملیت شخصی» در مراحلی از زندگی انسان مثل آسیب پذیری، شکوفا شدن، تغییرات زندگی و شکل گیری و تغییر شخصیت مثل تجربه‌ی مادر شدن بسیار مهم است.
روانکاو معروف دکتر دن اِسترن در کتاب «تولد یک مادر» بر اهمیت احتمال تغییرات ذهنی-شخصیتی، آسیب پذیری شدت یافته و نیاز به تأیید و دوست داشته شدن تاکید می‌کند.
تضاد در تجربیات مادر بودن
با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی، هورمونی و روانی و آینده‌ی نامعلوم پیش رو، مادر آسیب پذیر و به دنبال راهنما است. در ذهنش دو تصویر می‌بیند: ارواح در مهد کودک که سمبل زمانی است که حس ترس و عدم دوست داشته شدن را تجربه کرده یا تصویر فرشتگان در مهد کودک که یادآور زمانی است که دوست داشته شده، دیده شده و اهمیت داشته است. در نهایت مادر یا در تلاش برای تکرار آن تجربه و یا تصحیح آن نوع والد و حتی جلوگیری از تکرار آن است.
این تصاویر با توصیه های دریافتی از اجتماع، فرهنگ و تاریخ تلاقی می‌کند. توصیه هایی در تضاد با هم: برای نگهداری از یک بچه یک لشکر آدم نیاز است! در حالی که مادر باید همه ی کارهای کودکش را به تنهایی با لبخندی بر لب انجام دهد! یا زیاد به بچه حساس نباش! زیاد دلسوزی نکن! اما محدودیت هایی هم لازم است تا بچه زیاد آزاد نباشد! مثال‌های در تضاد دیگر در مکالمات بین مادران شامل مادر کارمند یا مادر خانه دار، تنها خوابیدن بچه یا کنار والد خوابیدن، شیردهی مادر یا شیردهی با شیشه شیر… این توصیه‌ها نه تنها اجازه‌ی رجوع به ذهن خودش را به مادر نمی‌دهند، بلکه او را از هماهنگی با ذهن کودکش هم دور می‌کنند.
واقعیت مادر بودن
در اشتراک گذاری «واقعیت مادر بودن» و واضح کردن «مادر کامل مقدس» یک حرکت آنی اتفاق می‌افتد. در مرکز این مفهوم مادر بودن واقعی با تمام انحرافات و کمبود هایش، مفهوم اختیار شخصی مادر و کودک وجود دارد.
مادر در ارتباط با کودکش مادر است. او نیاز های خودش را برای کودک و به همان اندازه امیال، افکار و احساساتی راجع به کودک دارد. به همان صورت، کودک هم از همان ابتدا ذهنیت خودش را دارد. انکار این مسئله کودک را به یک حباب محض تبدیل می‌کند و همچنین باعث می‌شود مادر خود را موجودی نامرئی حس کند.
احتمال اینکه یک مادر حس مادری را به یک روش خاص حس کند کم است. به احتمال زیاد او احساسات سریعا در حال تغییر را در پاسخ به نمودار تغییرات کودکش تجربه می‌کند. به احتمال زیاد مادر عشق و نفرت، قدرتمندی و ضعف، هیجان و رنجش، امید و ناامیدی، حیات و تهی شدن کامل را در دقایق مختلفی تجربه می‌کند.
روانکاو معروف، جاناتان سلاوین اینطور اظهار می‌دارد که عاملیت شخصی در کنار سایر عوامل مثل معلمان، تراپیست‌ها، پزشکان، دوستان و اعضای خانواده شکل می‌گیرد: کسانی که هنگام ناامیدی به ما امید می‌دهند، هنگام شک به خود ما را می‌پذیرند. متقابلا زمانی که دیگران ما را به عنوان موجودی بی‌همتا، جدا و توانا تایید نمی‌کنند عاملیت ما به خطر می‌افتد.
به طرز زیبایی تنها کسی که می‌تواند در شناخت این توانایی ها و استعدادها به مادر کمک کند اغلب خود کودک اوست. جسیکا بنجامین، روانکاو، بر اهمیت مذاکرات دو نفره عاملیت بین مادر و فرزندش تأکید می کند. کودک مشتاق و نیازمند به رسمیت شناخته شدن توسط مادر است تا شکوفا شود. مادر نیز نیازمند تایید دیگران و مهمتر از آن تایید کودکش است تا شخصیت مادری اش حمایت شود.
تحقیقات بئاتریس بیب و همکارانش بر روی تغییرات لحظه‌ای بین مادر و کودک نشانگر تبادلی دائمی از افکار و احساسات بین مادر و کودک است. از طریق همین گفتگوهای احساسی نوبتی مثل کلام، حرکات صورت و زبان بدن عاملیت برای مادر و کودک تحقق می‌یابد.
تجربه‌ی ذهنی مادر از یک مادر موثر و واقعی از طریق تعامل با کودک متولد می‌شود و به همان صورت حس کودک از خود به عنوان یک شخص مجزا و توانای کامل.
پاسخ‌هایی که یک مادر در کتب راهنما، وبلاگ ها و دیگران جستجو می‌کند اغلب در رابطه و هماهنگی بین خودش و کودکش وجود دارد. اگر مادر و کودک اجازه داشته باشند، قدردانی شوند، دیده شوند، دارای اهمیت باشند، حس زنده بودن را در خودشان پیدا می‌کنند.
سخن پایانی
پس از خواندن این مقاله چه حسی نسبت به خودتان دارید؟ اگر مادر شده‌اید، آیا شما هم تجربیات کودکی خود از مادرتان را تکرار کرده‌اید یا از آن خودداری کرده‌اید؟ شاید شما این آگاهی را داشته اید که مادر بودن تجربه‌ای نو است و در ارتباط با کودک خود آن را پرورش داده‌اید. اگر هنوز مادر نشده‌اید پس می توانید آمادگی های لازم را برای این تجربه‌ی جدید کسب کنید و بدون ترس از مادر ناکافی بودن قدم در راه مادر بودن بگذارید. نگران نباشید! هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند مادر کاملی است.
یادداشت سردبیر: اگر احساساتی که هم اکنون تجربه می‌کنید بیش از تحملتان است و چیزی در این فرآیند وجود داشته که نتوانستید آن را بپذیرید، حتما از یک درمانگر متخصص کمک بگیرید. البته گروه درمانی با راهبری رواندرمانگر نیز می‌تواند در این مسیر به شما کمک کند. در صورت تمایل به شروع درمان فردی یا گروه درمانی به شماره واتساپ کلینیک تجربه زندگی (989031492837) پیام دهید.
